روابط کمّی بین حجم مخروط‌افکنه‌ها و ارتباط آن با تکتونیک فعال ‏(مطالعة موردی: مخروط‌افکنه‌های دامنة جنوبی ارتفاعات جغتای)‏

هدف از پژوهش حاضر، بررسی روابط کمّی بین حجم مخروط‌افکنه و ارتباط آن با تکتونیک فعال در دامنة جنوبی ارتفاعات جغتای است. برای دستیابی به این هدف، ابتدا محدودة مخروط‌افکنه‌‌ها، زاویة جاروب (S) و شعاع مخروط‌افکنه‌‌ها (R) با بهره‌گیری از نقشه‌های رقومی‌شده در محیط نرم‌افزار Arc/Gis و مدل رقومی ارتفاع (DEM) مشخص شد؛ سپس اختلاف ارتفاع رأس و قاعدة مخروط‌افکنه‌ها (h) به دست آمد و براساس پارامترهای بالا حجم مخروط‌افکنه‌ها محاسبه شد. به‌منظور بررسی تأثیر سایر متغیرها مانند تکتونیک و لیتولوژی، بعضی شاخص‌های ژئومورفیک مانند شاخص انتگرال فرازنما (Hi)، شاخص سینوسیتة جبهة کوهستان (Smf)، شاخص قرینگی حوضه (Af)، تقارن توپوگرافی عرضی (T)، شاخص (SL)، (BS) و شاخص نسبت پهنای کف دره به عمق دره (Vf) به کار رفت. نتایج به‌دست‌آمده از میانگین همة شاخص‌ها نشان می‌دهد 61.55درصد منطقه در وضعیت فعال تا نیمه‌فعال تکتونیکی قرار دارد که نقش عوامل تکتونیکی را در تأمین رسوب و افزایش حجم مخروط‌افکنه‌های منطقه آشکار می‌سازد؛ علاوه بر این نقش مشترک و توأم عوامل سنگ‌شناسی و نیروهای تکتونیکی با توجه به ماهیت بعضی گسل‌های رورانده در منطقه باعث روراندگی رسوبات نرم و سست شامل فلیش و مارن‌های نئوژن روی سازند سخت کنگلومرا شده و بار رسوبی بیشتری در اختیار جریان‌های سطحی و اتفاقی منطقه قرار گرفته و به توسعة مخروط‌افکنه‌های منطقه کمک کرده است؛ همچنین بالاآمدگی رسوبات مخروط‌افکنه و تغییر سطح اساس محلی درنتیجة فعالیت گسل‌ها، حفر عمقی بستر رودخانه‌ها را در پی داشته است؛ این مسئله ضمن اینکه باعث توسعة حجم مخروط‌افکنه‌ها درنتیجة حفر بستر و افزایش بار جامد می‌شود، منجر به پیدایش مخروط‌های چندبخشی و قطعه‌قطعه نیز شده است. به‌منظور همگن‌سازی، حوضه‌ها از نظر مساحت به سه گروه تقسیم‌بندی و این روابط در هر گروه تحلیل شد. نتایج نشان می‌دهد بین مساحت حوضة آبریز تغذیه‌کننده و حجم مخروط‌افکنه رابطة مستقیم و معناداری وجود دارد؛ در حالی که بین شیب حوضه و حجم مخروط چنین رابطه‌ای وجود ندارد